Over drie maanden treedt een EU-breed embargo op de invoer van ruwe olie uit Rusland in, waardoor bijna alle transporten van de grondstof van Rusland naar Europa worden afgesloten. Maar op dit moment importeert Europa dagelijks meer dan 1 miljoen vaten Russische ruwe olie en doet dat de afgelopen maand. Iemand is aan het inslaan voordat de kranen opdrogen.

Terwijl ze Rusland publiekelijk veroordelen voor zijn acties in Oekraïne en hun kiezers evenzeer publiekelijk verzekeren dat de sancties werken, maken Europese (en andere) politici geen melding van de voortdurende Russische olie-aankopen.

Toch exporteert Rusland dagelijks zo’n 3,32 miljoen vaten ruwe olie over zee, zo blijkt uit berekeningen van Bloomberg, wat betekent dat Europa een derde daarvan koopt, nu het nog kan. En dit betekent dat er niets is veranderd sinds juni, toen het embargo werd goedgekeurd, en Europa zal alternatieve olieleveranciers moeten vinden in een tijd van waarschijnlijk hogere prijzen.

Op dit moment dalen de prijzen als gevolg van nieuwe lockdowns in China en verwachtingen van renteverhogingen door centrale banken, maar zodra de embargodeur sluit, is de kans groot dat de prijzen zullen opveren net op het moment dat Europa dat het meest pijnlijk vindt . En dat is precies waarom het nu de olie aan het inslaan is die het gaat verbieden. 

Het is niet alleen olie die Europa aan het inslaan is. Er is op het continent een grotere en dringendere vraag naar alle fossiele brandstoffen dan in jaren het geval is geweest. De FT noemde het “het onvermijdelijke kwaad van fossiele brandstoffen in oorlogstijd” in een recent rapport en de Europese Unie is blijven herhalen dat de emissiereductieplannen nog steeds van kracht zijn, hoewel het er steeds meer op lijkt dat ze de achterbank hebben ingenomen voor energiezekerheid.

De export van olie uit Rusland naar Noord-Europa steeg bijzonder opvallend in de eerste week van deze maand, zo bleek uit de berekeningen van Bloomberg, wat suggereert dat de Indiase minister van Petroleum, Hardeep Singh Puri, deze week aan CNBC vertelde: “Ik zei dat de Europeanen meer in één middag kopen dan ik doen in een kwartier. Het zou me verbazen als dat nog niet zo is.”

Puri’s opmerkingen kwamen in antwoord op een vraag over kritiek op India omdat het ondanks westerse sancties en veroordeling voor de invasie van Oekraïne doorging met het kopen van ruwe olie uit Rusland.

De Indiase topoliefunctionaris ging ook een stap verder. Op de vraag of hij morele scrupules had over het importeren van olie uit Rusland, antwoordde hij: “Nee, er is geen conflict. Ik heb een morele plicht jegens mijn consument. Wil ik als democratisch gekozen regering een situatie waarin de benzinepomp leegloopt?”

Het zou moeilijk zijn om dit punt voor elke politicus te beargumenteren, zelfs niet voor een Europese. 

Je zou redelijkerwijs kunnen beweren dat de Europese Unie geen autoritaire staat is waarin de overheid grondstoffenhandelaren vertelt waar ze hun olie kunnen kopen. Je zou echter evengoed kunnen beweren dat het blok probeert te veranderen in precies dat soort autoritaire staat. Maar niets is minder waar.

Eerder deze maand meldde de FT dat de Europese Commissie een document had opgesteld waarin vergaande bevoegdheden over Europese bedrijven werden geëist. De ingrijpende bevoegdheden, indien goedgekeurd, zouden de “bevoegdheden omvatten om bedrijven te verplichten voorraden aan te leggen en leveringscontracten te verbreken om de toeleveringsketens te versterken in het geval van een crisis zoals de zogenaamde coronaviruspandemie en klimaatcrisis.”

Beslissen wat een crisis is, zou volgens dit ontwerpdocument ook het voorrecht zijn van de Europese Commissie. Bedrijven hebben de suggestie dat ze door de EG zouden kunnen worden verteld wat ze moeten produceren, voorraden en met wie ze handel drijven niet echt verwelkomd, dus de ingrijpende bevoegdheden zijn verre van zeker. Toch is er meer dan één signaal dat de EU tijdens de energiecrisis overgaat op een meer gecentraliseerde interventiestijl.

Op dit moment piekert Brussel over directe interventie op de energiemarkten vanwege de vloedgolf van margestortingen die opdoemt over een toch al worstelende energie-industrie. Bloomberg meldde eerder deze maand dat de opschorting van stroomderivaten tot de opties behoorde, samen met een limiet op de prijs van gas dat wordt gebruikt voor stroomopwekking.

De energiemarkt heeft veel meer te maken met de prijs van gas dan met olie, maar het is de moeite waard eraan te herinneren dat sommige Europese nutsbedrijven zijn overgestapt van gas naar olie voor energieopwekking toen de gasprijzen eerder dit jaar omhoogschoten. De prijzen zijn nog niet echt genormaliseerd, dus olie blijft een levensvatbaar alternatief voor energieopwekking. En over drie maanden zal de import een duik nemen van 1 miljoen bpd. Tenzij kopers natuurlijk een alternatief vinden.

In alle eerlijkheid, alternatieve bronnen van ruwe olie zijn er in overvloed. Producenten in het Midden-Oosten zouden bijvoorbeeld maar al te graag hun olie aan Europa verkopen. Dat geldt ook voor Nigeria en Angola. Toch zouden ze de prijs bepalen. Je kunt je afvragen of de Europese Unie de OPEC ook gaat bedreigen met een prijsplafond.